Diz ekleminde bulunan önemli bir bağın zarar görmesidir. Genellikle ani duruş, yön değişikliği veya zıplama sonrası oluşur. Ön çapraz bağ yırtığı, sporcularda sık görülür. Dizde boşluk hissi ve şişlik oluşur. Hareket kısıtlanır. Yırtık kısmi veya tam olabilir. Tedavi cerrahi ya da fizik tedavi ile yapılır. Erken teşhis önemlidir. Ön Çapraz Bağ Yırtığı Belirtileri Nelerdir? Yaralanma …
Diz ekleminde bulunan önemli bir bağın zarar görmesidir. Genellikle ani duruş, yön değişikliği veya zıplama sonrası oluşur. Ön çapraz bağ yırtığı, sporcularda sık görülür. Dizde boşluk hissi ve şişlik oluşur. Hareket kısıtlanır. Yırtık kısmi veya tam olabilir. Tedavi cerrahi ya da fizik tedavi ile yapılır. Erken teşhis önemlidir.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
Yaralanma anında dizden bir “kopma” ya da “çıt” sesi duyulabilir. Bu belirti çok tipiktir ve hemen ardından ciddi ağrı hissedilir. Yırtık sonrası dizde aniden başlayan keskin ağrı meydana gelir. Bu ağrı hareket etmeyi zorlaştırabilir. Yaralanmadan sonraki ilk birkaç saat içinde dizde belirgin şişlik oluşur. Bu, diz içinde kanama ve iltihap oluştuğunu gösterir. Ön çapraz bağ yırtığı sonrası kişi yürürken dizin “boşa çıktığını” hissedebilir. Dize yük verildiğinde güvensizlik oluşur. Dizi bükmekte ve düzleştirmekte zorluk yaşanır.
Tam fleksiyon veya ekstansiyon mümkün olmayabilir. Yaralı diz üzerine basıldığında denge kurmak zorlaşır. Özellikle merdiven çıkarken ya da ani dönüşlerde bu durum daha da fark edilir. Belirtiler kişiden kişiye değişebilir. Bu bulgular varsa mutlaka bir ortopedi uzmanına başvurulmalı, gerekli fizik muayene ve MR görüntüleme yapılmalıdır. Erken tanı ve doğru tedavi, dizin gelecekteki sağlığı açısından oldukça önemlidir.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Neden Olur?
Basketbol, futbol, tenis gibi sporlarda yapılan ani yön değişiklikleri diz üzerine fazla yük bindirir. Bu da ön çapraz bağa aşırı baskı yaparak yırtılmasına neden olabilir. Direkt diz bölgesine alınan darbeler, özellikle kontaklı sporlarda (örneğin futbol ya da rugby), bu duruma yol açar. Genellikle dizin iç kısmına alınan kuvvetli darbelerde görülür. Voleybol veya basketbol gibi sporlarda zıplama sonrası dize yapılan sert inişler, bağlara aniden yük binmesine neden olur. Özellikle diz bükülü ve dönük haldeyken yapılan inişler risklidir.
Uyluk ve baldır kaslarının zayıf olması, diz ekleminin yükünü bağlara daha fazla bindirir. Bu durum, ön çapraz bağın kolayca hasar görmesine sebep olabilir. Koşu, sıçrama veya squat gibi hareketlerin yanlış teknikle yapılması, dizde kontrolsüz gerilmeler oluşturarak yırtıklara zemin hazırlar. Kadınların diz anatomisi, bağ yapısı ve hormonal farklılıkları nedeniyle ön çapraz bağ yırtığı yaşanmasına daha yatkın oldukları bilinmektedir.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Hafif düzeydeyse ya da hastanın fiziksel aktivite düzeyi çok düşükse, cerrahi dışı tedaviler düşünülebilir. Bu süreçte hastaya istirahat önerilir, zorlama ve dizin üzerine aşırı yük binmesinden kaçınılır. Sporcular için bu yöntem genellikle kalıcı çözüm sunmaz ama yaşlı ve sedanter bireylerde işe yarayabilir. Fizik tedavi programları ile diz çevresindeki kaslar güçlendirilir. Eklem hareket açıklığı korunur. Özellikle ameliyat öncesi dönemde dizin hareketliliğini artırmak için başlanabilir. Aynı zamanda ameliyat sonrası iyileşme sürecinde de hayati bir öneme sahiptir. Kas gücü artarsa diz daha stabil hale gelir.
Bazı durumlarda dizlik ya da özel ortezler kullanılarak dizin ani hareketlerine karşı korunması sağlanır. Bu yöntem, dizin dönme veya kayma hareketlerini sınırlayarak ağrıyı azaltır ve kişinin günlük yaşamını daha konforlu geçirmesine yardımcı olur. Ancak bu geçici bir çözümdür. Ağrıyı ve şişliği azaltmak için non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ) kullanılabilir. Özellikle ilk müdahale döneminde bu ilaçlar şişliği kontrol altına almak ve hastanın rahat hareket etmesini sağlamak için tercih edilir. Ancak bu tedavi yöntemi yırtığı onarmaz, sadece semptomları azaltır. Aktif yaşam süren bireylerde ya da sporcularda ön çapraz bağ yırtığı genellikle cerrahi olarak tedavi edilir. En yaygın yöntem, yırtılan bağın yerine hamstring, patellar tendon veya kadavradan alınan greft ile yeni bir bağ oluşturulmasıdır. Bu işlem genellikle artroskopik (kapalı) cerrahi ile yapılır.
Cerrahi sonrası başarıyı belirleyen en önemli faktör rehabilitasyon sürecidir. Ameliyat sonrası birkaç hafta içinde fizyoterapiye başlanır. Bu süreçte dizin eski hareket açıklığını kazanması, kas gücünün geri dönmesi ve spora dönüş aşamaları planlı bir şekilde ilerletilir. İyi bir rehabilitasyon olmadan cerrahinin etkisi yetersiz kalabilir. Alternatif ve destekleyici tedavi yöntemleri arasında yer alan kök hücre ve PRP uygulamaları bazı durumlarda tercih edilir. Bu yöntemlerle vücudun kendini onarma kapasitesi artırılmaya çalışılır. Ancak tamamen yırtılmışsa bu yöntemler tek başına yeterli olmaz.
